STICHTING FORT VAN HOOFDDORP, SERGE SCHOEMAKER ARCHITECTS, VIANEN BOUWADVIES, DE INGENIEURSGROEP, PLANRESULT, MILIEU-ADVIESBUREAU VERMEENT, LBP SIGHT, INSTALL KEUR, B&D NATUURADVIES, NATUURLIJKE ZAKEN, GRONDSLAG, RAB RESTAURATIE ADVIES, DE BONTH VAN HULTEN, VAN LEEUWEN GWW, KIMMENADE, STONECOLD, WARP SYSTEMS, DERKSDIEPENBROEK, INSTACOM

Fascinerende ‘slow architecture’ op zijn best. Zo typeert de jury de transformatie van het Fort van Hoofddorp, een fort uit de Stelling van Amsterdam dat behoort tot het Werelderfgoed. Grote waardering gaat uit naar het particuliere initiatief om deze ‘verborgen schat’ nieuw leven in te blazen. 

Er zijn veel forten in Nederland en daar ligt nog een grote transformatieopgave. Het welslagen van de transformaties hangt vaak af van een specifiek programma, of van de hoeveelheid mensen die in de nabije omgeving wonen. In het Fort van Hoofddorp is van beide geen sprake. Hier is het samenspel van initiatiefnemer/opdrachtgever Femme Hammer en architect Serge Schoemakers doorslaggevend voor een buitengewoon resultaat. De jury is onder de indruk van de integriteit en vakkundigheid waarmee zij met het fort omgaan.

De betonnen machine in de polder is met grote zorgvuldigheid veroverd door het frame per onderdeel af te pellen en eigenzinnig te vernieuwen. De nauwkeurige wijze waarop wordt gewerkt, dwingt respect af, met als voorbeeld het afgraven van het duin en het doorboren van anderhalve meter dik beton om te voorkomen dat zichtbare bedrading voor lampjes de eenvoud verstoort. Uit de transformatie spreekt oog voor detail, tot aan de keuze van de beplanting. 

Het Fort van Hoofddorp is een bijzonder en interessant project dat navolging verdient. Er is een prachtige, sublieme transformatie gerealiseerd. Hoewel het programma zich nog moet bewijzen, dragen de visie op de programmering en de langzame pogingen om de buurt bij de culturele activiteiten te betrekken bij aan het vertrouwen in een duurzame toekomst voor het fort.

Tien jaar nam de ontwikkeling en herbestemming van Fort van Hoofddorp (1904) in beslag. Het Werelderfgoedmonument van totaal 8’100m2 is getransformeerd tot een stadspark met ruimte voor horeca, culturele en educatieve activiteiten. Landschap, architectuur en interieur zijn door Serge Schoemaker Architects integraal aangepakt. Geschiedenis en heden zijn versmolten tot een nieuw geheel.

Het fortgebouw is deels gerestaureerd en deels onaangetast gelaten. Nieuwe toevoegingen zijn strak vormgegeven en weloverwogen geïntegreerd, met een bewust behoud van de historische details en karakteristieke atmosfeer. De aanpak zorgt voor een levendige dialoog tussen verleden en heden, waarbij beide entiteiten elkaar versterken.

Zo worden warme, houten wanden en minimalistische stalen elementen gecombineerd met ruwe, onafgewerkte wanden van ongewapend beton en moderne lichtarmaturen met sfeervol verlichte wandnissen. Het materiaal- en kleurconcept verbindt de historische en hedendaagse elementen en laat ze tegelijkertijd waardig naast elkaar bestaan.

De oorspronkelijke gangenstructuur is bij de renovatie weer in ere hersteld: de oude ondergrondse gangen zijn tijdens de renovatie volledig ontgraven. Hierdoor kunnen bezoekers nu weer via de lange achtergang op de begane grond, naar de vrijstaande hefkoepelgebouwen en het terrein bovenop het fort, waar zich sinds de transformatie een klein openluchttheater bevindt.

Om de ontsluiting van het fortgebouw te verbeteren, zijn twee nieuwe trappenhuizen toegevoegd. Door het wegbreken van de vloeren zijn hier twee verticale, dubbelhoge ruimten ontstaan, die licht en lucht in het door horizontale gangen gedomineerde fortinterieur brengen.

De gebouwinstallaties zijn nagenoeg onzichtbaar geïntegreerd. Zo is het hele pand voorzien van een dun vloerverwarmingssysteem en maakt het luchtbehandelings-systeem met warmteterugwinning gebruik van de historische, ingebouwde luchtkanalen. Nieuwe leidingen zijn weggewerkt in de dekvloer en het dakpakket, om het pure, brutalistische karakter van het fortinterieur te behouden. Aan het buitenterrein is een wandelpad toegevoegd, waardoor bezoekers vanaf het voorplein, nu ook buitenom omhoog kunnen lopen, naar het hoger gelegen terrein.